Stress en zwanger worden: heeft chronische stress invloed op je vruchtbaarheid?

Iedereen die worstelt om zwanger te worden, weet dat de hele ervaring erg stressvol kan zijn. Het is niet verwonderlijk dat iedereen die moeilijkheden ondervindt om een gezin te stichten een zekere mate van controleverlies voelt. Dat werkt op zijn beurt angst en mogelijk zelfs depressieve gevoelens in de hand.

Uit onderzoek bleek dat vrouwen die te maken krijgen met onvruchtbaarheid vergelijkbaar niveau van depressieve gevoelens hebben als vrouwen die tegen kanker vechten. Een andere studie toonde aan dat vrouwen die een ivf-traject doorliepen en meer last hadden van stress (zowel zelf gerapporteerde stress als klinisch), minder kans hadden om zwanger te worden na hun eerste ivf-cyclus.

De grote vraag is: Veroorzaakt onvruchtbaarheid stress, of vermindert stress de vruchtbaarheid? Het is een vraag die moeilijk te beantwoorden is.

Stress is moeilijk te meten

De eenvoudigste manier om stress te meten is om de betrokkenen te vragen hoe gestrest ze zich voelen. In dat geval spreken we over een zelf gerapporteerd stressniveau. Het probleem met dit soort meting is dat het niet volledig objectief is. De kans bestaat dat er onder- of overgerapporteerd wordt. Het is wetenschappelijker om het niveau van de stresshormonen te meten. Stress zorgt ervoor dat er twee hormonen vrijkomen ter hoogte van de bijnieren: alfa-amylase en cortisol.

De uitdaging hierbij is dat cortisol gedurende de dag in golven vrijkomt. De niveaus kunnen dus van uur tot uur schommelen, waardoor het moeilijk is om zeker te zijn van iemands cortisolniveau op lange termijn.

Vrouw is niet ongesteld door stress

 
Alfa-amylase is een constanter hormoon, maar wetenschappers hebben nog steeds geen vertrouwen in de manier waarop het het stressniveau zou weergegeven.

De meeste studies proberen zowel zelf gerapporteerde stressniveaus te meten, alsook minstens één stresshormoon.

Wat zegt de wetenschap over stress en zwanger worden?

Tot op heden bieden onderzoeken geen volledig uitsluitsel. In 2010 werd voor het eerst een verband gevonden tussen stressniveaus en vruchtbaarheidsresultaten. In deze studies werden zowel cortisol- als alfa-amylasespiegels gemeten en dit toonde aan dat vrouwen met hogere alfa-amylasespiegels 12% minder kans hadden om zwanger te worden. Echter was er statistisch gezien geen significant verschil.

Uit later onderzoek in de Verenigde Staten bleek dat vrouwen met de hoogste alfa-amylasespiegels er 29% langer over deden om zwanger te worden dan vrouwen met de laagste niveaus. Het onderzoek telde echter niet voldoende metingen om de resultaten te kunnen veralgemenen.

Voor het geval dat je denkt dat stress alleen invloed heeft op de vruchtbaarheid van vrouwen, sommige onderzoeken hebben aangetoond dat stress de spermaproductie kan beïnvloeden. De hoeveelheid sperma die geproduceerd wordt, hun vorm en hoe snel ze kunnen zwemmen beïnvloeden de kans op bevruchting. Helaas is er ook geen sluitend bewijs wat betreft de invloed van stress op de mannelijke vruchtbaarheid. Een studie die dateert uit 2014 toonde aan dat stress een invloed kan hebben op de snelheid en de vorm van sperma, maar niet op de spermaconcentratie. Terwijl dat eerder onderzoek het tegendeel deed vermoeden. Toen bleek dat mannen met 2 of meer recente stressvolle gebeurtenissen in hun leven een lagere spermaconcentratie en lagere snelheid vertoonden, maar dat de vorm van sperma niet werd beïnvloed.

Een analyse van wetenschappelijke studies uit de periode 1978-2014 bleek dat koppels die een vruchtbaarheidsbehandeling ondergingen en ook mindfulnesstraining of cognitieve gedragstherapie (CGT) kregen, meer dan dubbel zoveel kans hadden om zwanger te worden dan de koppels die geen dergelijke therapie kregen. Het onderzoek concludeerde dat hoe meer men angst wist te verminderen, hoe beter de zwangerschapspercentages.

Stresshormonen kunnen geslachtshormonen verstoren

Vrouw zit met haar handen in het haar

Hoewel nog niet duidelijk is of stress echt invloed heeft op de vruchtbaarheid, denkt men dat alfa-amylase en cortisol de productie van GnRH (gonadotropin-releasing hormone) kunnen verstoren. En juist dat hormoon is verantwoordelijk voor de productie van de geslachtshormonen.

Op die manier kan het de menstruatiecyclus en ovulatie bij vrouwen beïnvloeden, en de kwaliteit en het aantal zaadcellen bij mannen. Stress kan ook andere hormonen verhogen. Zo stijgt de hoeveelheid steroïde, glucocorticoïden genaamd. Die controleren de afscheiding van testosteron en beïnvloeden zo de productie van sperma.

Het is niet je stressniveau, het is hoe je ermee omgaat

Veel artsen zijn het erover eens dat stress op zich waarschijnlijk geen invloed heeft op de vruchtbaarheid. Wat wel van belang is, is de manier waarop je ermee omgaat.

Bij veel mensen leidt een verhoogt stressniveau tot:

  • Meer consumptie van alcohol en cafeïne
  • Meer roken of vapen
  • Emotie-eten, wat kan leiden tot overgewicht en obesitas
  • Eten vermijden, wat kan leiden tot een te laag lichaamsgewicht waardoor de menstruatie en ovulatie kan uitblijven
  • Slecht slapen, wat je hormoonproductie beïnvloedt
  • Minder vaak seks hebben

Dit alles kan je kansen om zwanger te worden verlagen.

Als je probeert zwanger te worden, of je nu hoopt op een natuurlijke bevruchting of ivf opstart, kan je stress beter zoveel mogelijk vermijden. Hoe minder stress, hoe beter je kansen op conceptie zijn. Het is nooit makkelijk om te ontspannen, maar neem de tijd om activiteiten te doen die je kalmeren. We hopen dat je weg naar het ouderschap soepel en zonder stress verloopt.

 

2023-376/BENL, date of creation 01/2024