“Onverklaarbare onvruchtbaarheid”: wat is het precies?

Koppels die al meer dan een jaar zonder succes proberen zwanger te worden, krijgen vaak de diagnose van onvruchtbaarheid of subfertiliteit. Wanneer men in dit stadium terechtkomt, ondergaat men meestal een reeks standaardonderzoeken om de oorzaak van de onvruchtbaarheid te achterhalen.

Soms komen alle testen negatief terug en is er dus geen duidelijke oorzaak. In dat geval spreken artsen over “onverklaarbare onvruchtbaarheid”.

Maar wat betekent “onverklaarbare onvruchtbaarheid” eigenlijk? Heb je in dit geval minder kans om zwanger te worden dan mensen waarbij wel een oorzaak gevonden is? Je leest het hier!

Vruchtbaarheidstest en de diagnose “onverklaarbare onvruchtbaarheid”

Op de tafel liggen een kalender, medicatie en een zwangerschapstest
De Wereldgezondheidsorganisatie beschouwt onvruchtbaarheid als een ziekte die gelinkt wordt met het voortplantingssysteem. Het wordt gedefinieerd door het niet op natuurlijke wijze zwanger worden binnen een periode van 12 maanden of langer, ondanks regelmatige onbeschermde seks. Als de vrouwelijke partner 35 jaar of ouder is, raadt men aan om al na 6 maanden een vruchtbaarheidstest te overwegen.

Onvruchtbaarheid treft wereldwijd tussen 8% en 12% van de koppels, waarvan 40 à 50% terug te brengen is tot mannelijke onvruchtbaarheid. Dat betekent dat de oorzaak even vaak mannelijk als vrouwelijk gerelateerde oorzaken heeft.

Om de oorzaak van onvruchtbaarheid beter te begrijpen en de beste behandeling te bepalen, voeren artsen een aantal tests uit. Een lichamelijk onderzoek moet voor de hand liggende oorzaken uitsluiten. Daarnaast polst de arts ook naar de seksuele voorgeschiedenis bij beide partners.

Vervolgens zal de arts proberen de oorzaak te bepalen door zich eerst te concentreren op de meest courante oorzaken van onvruchtbaarheid. In eerste instantie kiezen de meeste artsen ervoor te beginnen met de minst invasieve aanpak. Indien dit geen uitsluitsel oplevert, kan men nog overgaan naar andere tests.

Vruchtbaarheidstesten bij mannen

De eenvoudigste manier om onvruchtbaarheid bij mannen vast te stellen is via een spermaonderzoek. Sperma-analyse is een niet-invasieve procedure waarbij een man een spermastaal geeft om te testen. Vervolgens analyseert men de volgende factoren om eventuele afwijkingen te bepalen:

  • Het aantal zaadcellen (concentratie)
  • Het volume van het spermastaal
  • De vitaliteit van de zaadcellen (hoeveel procent levende zaadcellen zitten er in het spermastaal)
  • De vorm van de zaadcellen (morfologie)
  • De bewegelijkheid van het sperma (motiliteit)
  • Cellen in het ejaculaat (aanwezigheid van abnormale cellen)

Hormoononderzoek en spermaonderzoek worden meestal samen gedaan. De twee belangrijkste hormonen die gelinkt worden aan een gezonde spermaproductie zijn follikelstimulerend hormoon (FSH) en testosteron.

Worden er hierbij afwijkingen gevonden? Dan kunnen artsen aanvullende testen uitvoeren om uit te zoeken wat er precies aan de hand is. Indien mannen helemaal geen of heel weinig sperma produceren, kunnen genetische tests of meer invasieve chirurgische procedures meer uitsluitsel geven.

Vrouw bekijkt de zwangerschapstest in haar handen

Vruchtbaarheidstesten bij vrouwen

Een eerste lichamelijk onderzoek kan artsen al in een specifieke richting sturen. Toch zijn er een aantal algemene tests die artsen gebruiken om de oorzaak van onvruchtbaarheid te begrijpen.

  • Ovariële reservetesten: Deze testen worden gebruikt om iemands eicelreserve te bepalen. Een reserve onder 27.000 wordt beschouwd als kritiek. De eicelproductie vertraagt aanzienlijk bij een vrouw in de late dertigersjaren. De impact van leeftijdgerelateerde vruchtbaarheidsdaling is met andere woorden het sterkst na de leeftijd van 35 jaar.
  • Baarmoederonderzoek: Echografieën, sonohysterogrammen, hysterosalpingogrammen (HSG) en hysteroscopieën kunnen worden gebruikt om te bepalen of myomen, poliepen, littekens of tumoren een zwangerschap verhinderen.
  • Eileideronderzoek: Om zeker te zijn dat de eileiders op geen enkele manier geblokkeerd worden, kan de arts een HSG-onderzoek, röntgenonderzoek en bloedonderzoek uitvoeren.
  • Hormoontests: Bloedtests helpen bij het bepalen van de niveaus van follikelstimulerende hormonen (FSH), oestrogeen en antimulleriaans hormoon (AMH).

Blijken de tests allemaal normaal, dan kan men overschakelen op invasievere chirurgische procedures zoals een laparoscopie. Daarbij worden de vrouwelijke voortplantingsorganen chirurgisch onderzocht, in de hoop de oorzaak van de onvruchtbaarheid te vinden.

Wat is “onverklaarbare onvruchtbaarheid”?

Blijken alle standaard vruchtbaarheidstesten geen duidelijke verklaring op te leveren, dan krijgt een vrouw of koppel de diagnose “onverklaarbare onvruchtbaarheid”. Soms ook “ideopatische onvruchtbaarheid” genoemd.

Wereldwijd treft “onverklaarbare onvruchtbaarheid” zo’n 30% van de koppels, waardoor het één van de grootste oorzaken van onvruchtbaarheid is.

Deze diagnose wordt door sommige vruchtbaarheidsartsen in twijfel getrokken. Zij stellen dat het feit dat de oorzaak niet gevonden wordt, niet betekent dat er geen oorzaak is. Weten dat er een probleem is, maar niet weten hoe het komt, kan extreem frustrerend zijn. Weten waarom helpt veel koppels om het probleem een plaats te geven.

Het is echter belangrijk om te onthouden dat de diagnose van “onverklaarbare onvruchtbaarheid” niet betekent dat je nooit zwanger kan worden. Soms corrigeert het probleem zich vanzelf na verloop van tijd. Het is zelfs zo dat het percentage spontane bevruchtingen in deze gevallen veel hoger ligt dan bij onvruchtbaarheid waar wel een duidelijke oorzaak te vinden was. Tot wel 80% bij jongere koppels.

Wat veroorzaakt “onverklaarbare onvruchtbaarheid”?

Man en vrouw kijken naar een negatieve zwangerschapstest
De vraag lijkt misschien een paradox. Toch is er vaak een verkeerde diagnose. Vruchtbare koppels die er bijvoorbeeld niet in slagen om binnen het jaar zwanger te worden, kunnen een foutieve diagnose krijgen. Een andere, veelvoorkomende oorzaak van een verkeerde diagnose is wanneer vruchtbaarheidstests onnauwkeurige resultaten opleveren door problemen met het testproces. Deze problemen zijn niet altijd te wijten aan de artsen die de tests uitvoeren, maar aan het feit dat de resultaten soms zo onbeduidend zijn dat de afwijkingen bijna onmogelijk te detecteren zijn.

Een bijkomend probleem met “onverklaarbare onvruchtbaarheid” is het feit dat vruchtbaarheidstesten geen rekening houden met oorzaken die gerelateerd zijn met leeftijd. Daardoor is de kans groter dat vrouwen ouder dan 35 gediagnosticeerd worden met onverklaarbare onvruchtbaarheid.

Vrouwen boven een bepaalde leeftijd hebben mogelijk een andere behandeling nodig dan andere lotgenoten. Het onderscheid dient gemaakt te worden  tussen jonge vrouwen met “onverklaarbare onvruchtbaarheid” en degenen met leeftijdgerelateerde “onverklaarbare onvruchtbaarheid”.

Met andere woorden, vrouwen ouder dan 35 hebben meer kans om moeilijk zwanger te worden dan jongere vrouwen. Omdat er momenteel nog geen specifieke test bestaat om de eicelkwaliteit te meten, worden ze onder de noemer “onverklaarbare onvruchtbaarheid” geschoven.

Andere zaken die een diagnose “onverklaarbare onvruchtbaarheid” zouden kunnen rechtvaardigen:

  • Slechte eicelkwaliteit
  • Slechte spermakwaliteit
  • Ovulatieproblemen
  • Onvoldoende seks op het juiste moment
  • Problemen met voortplantingsorganen die niet werden gedetecteerd in onvruchtbaarheidstests

Mogelijke behandelingen voor “onverklaarbare onvruchtbaarheid”

Omdat er per definitie geen duidelijk probleem is bij “onverklaarbare onvruchtbaarheid”, zullen de behandelopties proberen rekening te houden met de meest voorkomende oorzaken. Volgende behandelopties komen het vaakst voor:

Omdat “onverklaarbare onvruchtbaarheid” zo’n dubbelzinnige diagnose is, maken mensen die ze krijgen zich vaak zorgen over de kansen om zwanger te worden. Dit is echter een veelvoorkomend misverstand.

Afhankelijk van de oorzaak hebben sommige mensen met de diagnose juist een grotere kans om een kind te krijgen.

Wie de diagnose krijgt, probeert beter de oorzaak zo goed mogelijk te achterhalen om zo het beste behandeltraject te bepalen. Dit vergroot de kans om zwanger te worden.

 

2023-376/BENL, date of creation 01/2024