Luteale fase: het belang van progesteron bij de zwangerschap

Vrouwen die regelmatig ongesteld zijn en geen duidelijke problemen hebben met hun cyclus, verwachten misschien geen miskramen of moeilijkheden om zwanger te worden.

Helaas weten we dat dit niet altijd het geval is. Als je ondanks een regelmatige menstruatie toch problemen hebt om een gezin te stichten, kunnen luteale fase defecten, ook wel luteal phase defects (LPD) genoemd, aan de basis liggen.

Deze aandoening beïnvloedt de hoeveelheid progesteron die vrouwen tijdens hun menstruatiecyclus produceren. Maar wat zijn luteale fase defecten precies? En hoe beïnvloeden ze de vruchtbaarheid?

Hoe ziet een normale menstruatiecyclus eruit?

Een normale cyclus begint met een folliculaire fase op de eerste dag van de bloeding. Deze duurt ongeveer 2 weken. Tijdens deze fase komt het follikelstimulerend hormoon (FSH) vrij om de eicellen in de eierstokken te helpen ontwikkelen.

Ondertussen wordt ook oestrogeen geproduceerd. Zo kan ook het baarmoederslijmvlies zich ontwikkelen. Zodra de folliculaire fase voltooid is, volgt de ovulatie of eisprong. Eenmaal je lichaam de maximale hoeveelheid oestrogeen heeft aangemaakt, zal het de rijpste eicel vrijgeven. De ovulatie duurt meestal tussen 12-24 uur, maar je kan ook zwanger worden als je betrekkingen hebt gehad enkele dagen voor of na de ovulatie.

Zodra de eicel vrijkomt tijdens de ovulatie, beginnen de follikels een hormoon af te geven dat progesteron heet. Progesteron is belangrijk voor de bevruchte eicel om zich succesvol te nestelen in de baarmoeder en te beginnen groeien. De fase waarbij progesteron wordt vrijgegeven, staat ook bekend als de luteale fase. Deze duurt gemiddeld 12 tot 16 dagen.

Als je lichaam tijdens deze drie fasen (folliculaire fase, ovulatie en luteale fase) voldoende baarmoederhalsvocht heeft geproduceerd en het sperma met succes naar de eileiders is geraakt, zou de eicel bevrucht moeten worden. Dat is het moment van de bevruchting.

Werd de eicel niet bevrucht? Dan begint de cyclus opnieuw van vooraf aan. En ben je weer ongesteld.

Vrouw is ontmoedigd omdat ze nog niet zwanger is

Wat is luteale fase deficiëntie?

Luteale fase defecten of ook luteale deficiëntie of luteale insufficiëntie genoemd, is een aandoening waarbij vrouwen tijdens de luteale fase niet genoeg progesteron produceren om de eicel te laten innestelen of om een embryo te laten groeien.

In 1949 werd luteale insufficiëntie voor het eerst erkend als mogelijke oorzaak van onvruchtbaarheid. Hoewel er ondertussen meer dan 70 jaar voorbijgingen, is er vandaag nog steeds geen volledige duidelijkheid over de oorzaak en de diagnose van luteale fase defecten.

In 2012 stelde de American Society for Reproductive Medicine zelfs dat er nog geen direct verband is aangetoond tussen luteale fase deficiëntie en onvruchtbaarheid.

Ander onderzoek beweert wel een verband te leggen tussen luteale fase defecten en onvruchtbaarheid.

Tekenen van luteale fase defecten

Omdat de signalen van luteale fase deficiëntie zo subtiel zijn, duurt het soms lang voor de juiste diagnose wordt gesteld. Veel vrouwen merken de symptomen pas wanneer er zich problemen voordoen met zwangerschap.

Vrouwen die te weinig progesteron produceren zouden een verkorte luteale fase van minder dan 9 dagen hebben. Ander onderzoek toont echter aan dat tot 5% van de gezonde vruchtbare vrouwen ook een korte luteale fase hebben zonder vruchtbaarheidsverlies.

Een ander onderzoek bestudeerde 5 vrouwen die meerdere miskramen doormaakten en verder gezond waren. Alle 5 de vrouwen hadden regelmatig last van spotting voor hun menstruatie. Daarnaast hadden ze ook progesteronniveaus die opmerkelijk lager lagen vanaf de 6e dag van hun luteale fase.

Afwijkingen in de hormoonspiegel kunnen wijzen op luteale insufficiëntie, maar de precieze oorzaak van het onevenwicht van je hormonen zijn moeilijk te bepalen.

Wat veroorzaakt luteale fase defecten?

De exacte oorzaken van luteale fase deficiëntie zijn nog een groot vraagteken en er zijn nog heel wat aanvullende gegevens nodig om representatieve conclusies te kunnen trekken. Toch worden luteale fase defecten als vaak voorkomend beschouwd. Uit één onderzoek bleek namelijk dat 41 (8,9%) van de 463 cycli klinische luteale insufficiëntie vertoonden.

Elke gezondheidstoestand die de hormoonspiegels in je lichaam beïnvloedt, kan een onderliggende oorzaak van luteale fase deficiëntie zijn.

Enkele van de belangrijkste aandoeningen die de hormoonproductie bij vrouwen kunnen beïnvloeden zijn:

  • Polycysteus ovarium syndroom (PCOS) & Endometriose: aandoeningen zoals PCOS en endometriose beïnvloeden de menstruatiecyclus en de normale ontwikkeling van zowel het baarmoederslijmvlies als de hormonen tijdens de luteale fase.
  • Schildklierafwijkingen: Deze kunnen leiden tot een verstoring van de hormoonproductie en een toename van thyreotropine (thyroïd stimulerend hormoon; TSH), waardoor je hormonen uit balans kunnen raken.
  • Overmatige lichaamsbeweging en stress: Ook dit kan de hormoonproductie verstoren en een onregelmatige menstruatiecyclus in de hand werken.
  • Obesitas: Extreem overgewicht wordt gelinkt aan onvruchtbaarheid en zwangerschapsverlies door problemen met de progesteronproductie.
  • Eetstoornissen: Vrouwen met eetstoornissen ervaren vaak een vermindering in de hormonen die tijdens de luteale fase worden geproduceerd.
  • Veroudering: Vrouwen die op latere leeftijd aan kinderen beginnen, hebben soms ook een lagere progesteronproductie.
Arts vertelt koppel over te weinig progesteron bij de zwangerschap

Juist omdat luteale fase defecten zo moeilijk te diagnosticeren zijn, is het niet eenvoudig om onvruchtbaarheid en bovenvermelde aandoeningen met elkaar in verband te brengen.Door vast te stellen of een vrouw iets anders heeft dat haar hormoonspiegels kan beïnvloeden, kunnen artsen proberen de beste behandeling te vinden.

Diagnosetesten voor luteale fase deficiëntie

Hoewel er een aantal testen bestaan om luteale fase defecten op te sporen, is er geen echt betrouwbare manier om een onderscheid te maken tussen vruchtbare en onvruchtbare vrouwen.

De minst invasieve test die artsen gebruiken om luteale insufficiëntie vast te stellen is het opvolgen van de menstruatiecyclus. Er zijn echter een paar problemen met de test. Zo hebben studies aangetoond dat 13% van de menstruatiecycli gepaard gaan met een luteale fase van 10 dagen of minder. Niet alle vrouwen met een korte luteale fase ervaren ook vruchtbaarheidsproblemen.

Een ander probleem is dat de luteale fase alleen kan worden gemeten in cycli die niet resulteren in een zwangerschap. Daardoor is het moeilijk om de exacte lengte van de luteale fase te achterhalen voor vrouwen die zwanger worden.

De tweede diagnostische test die artsen gebruiken om luteale insufficiëntie te bepalen, is de progesteronspiegel meten. Deze test heeft ook nadelen. Want de progesteronspiegel schommelt over een korte periode tussen 5 en 40 ng/ml, waardoor willekeurige metingen maar weinig zeggen.

Elke dag van de luteale fase een bloedstaal nemen is niet echt praktisch. Dus hebben sommige artsen besloten dat 3 stalen voldoende zouden moeten zijn.

Een ander potentieel probleem met het meten van je hormoonspiegels is dat de progesteronproductie zelfs bij gezonde, vruchtbare vrouwen varieert. Over het algemeen is deze test niet klinisch gevalideerd.

In het verleden voerden sommige artsen endometrium biopsieën uit, waarbij een kleine biopsie van de baarmoederwand werd genomen. Omdat deze procedure nogal invasief is en nooit waardevolle resultaten heeft opgeleverd, wordt het ook als klinisch irrelevant beschouwd voor het diagnosticeren van luteale insufficiëntie.

Behandeling van luteale fase defecten

Doordat het zo moeilijk is om de diagnose te stellen, ontbreken er ook gegevens voor behandelingen. Maar er is ook goed nieuws! Want niet elke vrouw met luteale insufficiëntie ondervindt vruchtbaarheidsproblemen.

In het geval dat een vrouw met mogelijke luteale insufficiëntie en een onderliggende aandoening vruchtbaarheidsproblemen ervaart, kan het behandelen van de onderliggende aandoening het probleem oplossen.

Als er geen duidelijke oorzaak achter de mogelijke luteale insufficiëntie is, is het nemen van progesteronsupplementen in combinatie met vruchtbaarheidsbehandelingen zoals ivf de algemene behandelmethode. Het is echter niet bewezen dat progesteronsupplementen de natuurlijke menstruatiecyclus verbeteren. Daarom zijn vruchtbaarheidsbehandelingen een belangrijk onderdeel van het behandelplan.

Er is ook tegenstrijdig bewijs dat progesteronsupplementen de kans op een miskraam verlagen. Terwijl één studie deze hypothese ondersteunt, zijn er andere die denken dat de gegevens niet sterk genoeg zijn om een duidelijk verband te leggen.

Het is jammer dat er in de ruim 70 jaar sinds luteale fase defecten werden ontdekt nog steeds zo weinig bekend is over de aandoening. Hopelijk zal verder onderzoek in de toekomst helpen om nauwkeurigere tests te ontwikkelen om te begrijpen of luteale insufficiëntie al dan niet direct verband houdt met onvruchtbaarheid, zodat de behandeling kan worden verbeterd. Praat erover met je huisarts of fertiliteitsarts.

Negatieve zwangerschapstest

 

2023-376/BENL, date of creation 01/2024